در حالی که تازهترین مرحله شارژ کالابرگ الکترونیک برای دهکهای اول تا سوم درآمدی و خانوارهای حمایتی با افزایشی ۱۲۰ هزار تومانی به ۶۲۰ هزار تومان همراه شده است، پرسش اصلی اینجاست که آیا این افزایش توان پاسخگویی به نرخ فزاینده قیمت کالاهای اساسی را دارد؟ این اقدام دولت چهاردهم در شرایطی صورت میگیرد که حذف ارز ترجیحی و تورم فزاینده، سفره خانوارها را روزبهروز کوچکتر میکند و کالابرگ بهعنوان ابزاری حمایتی، در کشمکش با گرانی کالاها قرار گرفته است.
<br/>
جزئیات تازهترین شارژ کالابرگ و سبد اقلام اساسی
شنبه ۱۵ آذر ۱۴۰۴، پنجمین مرحله شارژ کالابرگ الکترونیک در دولت چهاردهم به مرحله اجرا درآمد. این شارژ که در فاز نخست، دهکهای اول تا سوم درآمدی و خانوارهای حمایتی دارای عضو معلول را پوشش میدهد، با افزایشی محسوس در مبلغ اعتبار همراه شده است. بنا بر اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اعتبار کالابرگ از ۵۰۰ هزار تومان به ۶۲۰ هزار تومان به ازای هر نفر رسیده است.
این طرح در ابتدا با ۱۱ قلم کالای اساسی آغاز شد و سپس در مرحله چهارم، چهار قلم گوشتی (بوقلمون، بلدرچین، ماهی و میگو) نیز به آن افزوده شد، اما در شارژ اخیر، این اقلام مجدداً از لیست حذف شده و همان ۱۱ قلم اصلی قابل خریداری است. اقلام ۱۱ گانه سبد کالابرگ عبارتند از:
شیر و لبنیات
گوشت مرغ
گوشت قرمز
تخممرغ
حبوبات
برنج
ماکارونی
روغن
قند و شکر
بررسیهای میدانی و استقبال مردمی نشان میدهد که اقلامی نظیر ماکارونی و برخی لبنیات خریدار کمتری داشته و مردم بیشتر تمایل به خرید محصولات ضروریتر با قیمت بالا مانند حبوبات، برنج، روغن، گوشت مرغ و گوشت قرمز دارند. این روند نشاندهنده اولویتبندی خانوادهها در مواجهه با محدودیت منابع و افزایش قیمت کالاهای اساسی است.
<br/>
چالش گرانی کالاها در برابر افزایش اعتبار کالابرگ
افزایش ۱۲۰ هزار تومانی در اعتبار کالابرگ در حالی صورت میگیرد که نرخ تورم و رشد بیرویه قیمت کالاهای اساسی، ارزش واقعی این کمک را به شدت تحتالشعاع قرار داده است. برای مثال، قیمت ارزانترین شیر کمچرب تا اواسط آذر ۱۴۰۴ به حدود ۴۹ هزار و ۵۰۰ تومان، ماست کمچرب ۲.۵ کیلوگرمی به ۱۴۵ هزار تومان و گوشت مرغ در بازه ۱۳۷ تا ۱۵۵ هزار تومان متغیر بوده است. تخممرغ نیز با جهشی بیسابقه، از ۱۸۰ هزار تومان در اوج قیمت پیشین، به بیش از ۲۵۰ هزار تومان برای هر شانه ۳۰ عددی رسیده است.
این دادهها به وضوح نشان میدهد که افزایش اعتبار کالابرگ، بیش از آنکه به معنای تقویت قدرت خرید مردم باشد، تلاشی برای همگام شدن با موج فزاینده گرانیهاست. در عمل، ممکن است خانوادهها با همین ۶۲۰ هزار تومان نیز نتوانند سبد کالاهای اساسی مورد نیاز خود را به طور کامل تامین کنند، چرا که هر ساله شاهد کوچکتر شدن سفره مردم در برابر رشد افسارگسیخته قیمتها هستیم.
<br/>
تأثیر حذف ارز ترجیحی بر سفره خانوارها و طرح کالابرگ
بسیاری از تحلیلگران اقتصادی معتقدند که افزایش مبلغ کالابرگ نه برای بهبود رفاه، بلکه در واکنش به حذف ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی از برخی کالاهای اساسی نظیر گوشت و برنج صورت گرفته است. این رویکرد، در ادامه "جراحی اقتصادی" دولت سیزدهم که با حذف ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی از نهادههای دامی آغاز شد و به جهش قیمت گوشت قرمز انجامید، توسط دولت چهاردهم نیز دنبال میشود.
کسری بودجه دولت و سیاستهای ارزی جدید، به عدم تخصیص به موقع ارز برای واردکنندگان برنج و شیرخشک کودک منجر شده است. به عنوان مثال، واردکنندگان برنج از عدم دریافت ارز مورد نیاز خود از بهمن ۱۴۰۳ گلایه دارند، در حالی که محصولات آنها به مصرف رسیده است. همچنین، کمبود شدید نهادههای دامی و تاخیر در پرداخت مطالبات تامینکنندگان، بحرانهایی نظیر شیوع تب برفکی در دامها را تشدید کرده است. این عوامل به طور مستقیم به افزایش بیسابقه قیمت فراوردههای پروتئینی و لبنیات انجامیده و فشار مضاعفی بر قدرت خرید کالابرگ و سبد معیشت خانوارها وارد کرده است. در چنین شرایطی، ۱۱ قلم کالای اساسی طرح کالابرگ نیز به مرور تحت تأثیر این جهشهای قیمتی قرار میگیرند و تمایل خرید افراد را از کالاهای گرانتر به سمت ارزانتر سوق میدهند.
<br/>
تداوم طرحهای حمایتی کالابرگ برای گروههای آسیبپذیر
دولت در کنار طرح عمومی کالابرگ، برنامههای حمایتی هدفمند دیگری را نیز برای گروههای آسیبپذیر جامعه در دستور کار دارد:
طرح یسنا: این طرح که با هدف حمایت از مادران باردار و دارای فرزند شیرخوار (زیر ۲ سال) در سه دهک اول درآمدی اجرا میشود، از ۱۰ آذر ۱۴۰۴ با مبلغ ۶۵۰ هزار تومان به ازای هر نفر شارژ شده است. اعتبار این طرح برای تامین سبد غذایی ۱۶ قلم کالای اساسی شامل لبنیات، حبوبات، پروتئین، چربی، میوه و سبزیجات، به همراه خرید پوشک بچه اختصاص یافته است.
طرح حمایت غذایی کودکان مبتلا به سوءتغذیه: این طرح ملی برای کودکان ۵ تا ۵۹ ماهه با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت بهداشت و سازمان برنامه و بودجه کشور در حال اجراست. در سال ۱۴۰۴، پوشش این طرح ۱۰۰ درصد افزایش یافته و اعتبار سبد غذایی کودکان با ۲۰ درصد افزایش به یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسیده است تا کودکان شناسایی شده بتوانند اقلام غذایی مورد نیاز خود را به شکل رایگان تهیه کنند.
این اقدامات نشاندهنده نگرانی دولت از سوءتغذیه در گروههای سنی حساس است و تلاش دارد تا از طریق یارانه غیرنقدی هدفمند، این معضل را کاهش دهد؛ با این حال، غول گرانی بازار همچنان سایه سنگین خود را بر این طرحها افکنده است.
<br/>
چشمانداز کالابرگ الکترونیک: آیا گسترش خواهد یافت؟
یکی از پرسشهای کلیدی شهروندان پس از شارژ کالابرگ دهکهای اول تا سوم، درباره وضعیت سایر خانوارهای مشمول یارانه است. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ابتدای سال وعده داده بود که یارانه غیرنقدی هفت دهک پایین درآمدی در سال ۱۴۰۴ ادامه خواهد یافت. اما تحقق این وعده به تامین اعتبار و تصمیمات آتی دولت در خصوص حذف برخی خانوارها از لیست یارانهبگیران نقدی گره خورده است.
در واقع، دولت در حال بررسی سناریوهایی نظیر حذف یارانه ۳۰۰ هزار تومانی خانوارهای متوسط جامعه و تخصیص این مبلغ به خانوارهای فقیرتر برای ادامه طرح کالابرگ است. این رویکرد "وصله و پینه" نشان میدهد که طرح کالابرگ در مواجهه با چالشهای اقتصادی کلان، نیازمند بازنگریهای اساسی در تامین مالی و سیاستگذاری است. در نهایت، باید منتظر ماند و دید که آیا کالابرگ خانوارهای دهکهای درآمدی چهارم تا هفتم نیز شارژ خواهد شد و آیا مبلغ ۳۵۰ هزار تومانی آن نیز همچون دهکهای اول تا سوم، افزایشی را تجربه خواهد کرد یا خیر.
مطالب مرتبط
- بانک مرکزی سازوکار جدید تعیین نرخ ارز گردشگران خارجی را ابلاغ کرد
- بازار طلا و سکه در ۱۲ آذر ۱۴۰۴ با نوسان شدید قیمتها روبهرو شد
- رشد چشمگیر درآمدهای مالیاتی با مبارزه با فرار مالیاتی؛ سهم مالیات از بودجه کشور ۵.۵ برابر درآمدهای نفتی شد
- جهش تاریخی قیمت دلار و سکه؛ سه عامل کلیدی بازار ارز را شعلهور کرد
