تحولات اخیر بازار ارز ایران نشان میدهد که قیمت دلار وارد فاز جدیدی از نوسانات شده و با سرعتی محسوس به سمت سطوح بالاتر حرکت میکند. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که ترکیبی از عوامل بنیادین و رفتاری، زمینهساز این جهش در نرخ دلار شده است؛ بهویژه در هفتههای پایانی سال میلادی که به طور سنتی، تقاضای ارزی رو به افزایش میگذارد. این روند برای بسیاری از فعالان اقتصادی و عموم مردم سوال ایجاد کرده است که آیا رشد کنونی قیمت دلار پایدار خواهد بود و تا چه سطوحی ادامه خواهد یافت.
دلایل افزایش قیمت دلار در پایان سال میلادی
بازار ارز در ماههای اخیر تحتتأثیر همزمان چند محرک قرار گرفته است که مهمترین آنها را میتوان در تقاضای فصلی دلار و نیازهای تسویه مالی شرکتها در پایان سال میلادی خلاصه کرد. با نزدیک شدن به انتهای سال ۲۰۲۵، بسیاری از شرکتها و موسسات مالی بینالمللی برای بستن حسابها، پرداخت بدهیها و انتقال سود، نیاز مبرمی به ارزهای معتبر از جمله دلار پیدا میکنند. این افزایش تقاضا به طور طبیعی سمت خریداران دلار را تقویت کرده و به رشد قیمت دلار منجر میشود.
پویان مظفری، کارشناس بازار سرمایه، در همین راستا تأکید میکند که پیشبینی رشد قیمت دلار تا محدوده ۱۲۵ تا ۱۳۰ هزار تومان، دور از ذهن نبوده و اکنون با واقعیتهای بازار مطابقت دارد. به گفته وی، "بخش قابلتوجهی از این رشد نرخ دلار ناشی از فعالیتهای تسویهحساب و افزایش نیاز ارزی شرکتهاست که معمولاً در روزهای پایانی دسامبر شدت میگیرد." این الگوی رفتاری بازار، هر سال در آستانه سال نو میلادی تکرار شده و تأثیر قابلتوجهی بر قیمت دلار میگذارد.
تحلیل نرخ تعادلی دلار: تورم و برابری قدرت خرید
فارغ از عوامل کوتاهمدت و فصلی، متغیرهای بنیادین اقتصادی مانند تورم نیز بر روند میانمدت قیمت دلار و سایر ارزها تأثیرگذارند. مظفری اشاره میکند که افزایش مداوم دادههای تورمی در داخل کشور، نرخ تعادلی دلار را نیز به سمت بالا سوق داده است.
نرخ تعادلی دلار که اغلب با استفاده از فرمول برابری قدرت خرید (Purchasing Power Parity – PPP) محاسبه میشود، نشان میدهد که ارزش واقعی یک واحد دلار در اقتصاد داخلی نسبت به قدرت خرید پول ملی (ریال) چگونه تغییر کرده است. به بیان ساده، هنگامی که تورم داخلی بالا باشد، قدرت خرید ریال کاهش مییابد و برای حفظ برابری قدرت خرید، باید نرخ برابری ریال در مقابل دلار نیز افزایش یابد. این بدان معناست که حرکت قیمت دلار در بازار آزاد به سمت سطوح بالاتر، از منظر تحلیلی و اقتصادی، رفتاری منطقیتر به نظر میرسد و صرفاً نتیجه هیجانات نیست.
این تحلیل بنیادین تأکید میکند که رشد قیمت دلار فقط از هیجانات کوتاهمدت نشأت نمیگیرد، بلکه مجموعهای از عوامل ساختاری شامل:
افزایش تورم داخلی
انتظارات تورمی در جامعه
کاهش مستمر قدرت خرید پول ملی
همگی بر قیمت دلار تأثیر گذاشته و آن را به سمت بالا میرانند.
افق پیش روی دلار: آیا روند صعودی ادامه خواهد داشت؟
به گفته کارشناسان، ترکیب دو عامل کلیدی یعنی افزایش نرخ تعادلی دلار (ناشی از تورم) و افزایش تقاضا در پایان سال میلادی، همچنان میتواند موتور محرک رشد قیمت دلار باشد. با توجه به شرایط فعلی و تحلیلهای موجود، ادامه روند صعودی قیمت دلار در کوتاهمدت دور از انتظار نیست و محدوده ۱۲۵ تا ۱۳۰ هزار تومان میتواند مقصد بعدی برای این نرخ ارز باشد؛ محدودهای که طی هفتههای گذشته نیز بارها بهعنوان هدف قیمتی تحلیلگران مطرح شده است.
با این حال، لازم است اشاره شود که بازار ارز همواره نسبت به شوکهای بیرونی حساس است و هرگونه تغییر در:
سیاستهای ارزی بانک مرکزی
وضعیت عرضه منابع ارزی کشور
تحولات سیاسی-اقتصادی بینالمللی
میتواند سرعت یا دامنه این مسیر را تغییر دهد. از این رو، نمیتوان صعودها یا اصلاحهای قیمت دلار را به طور قطعی پیشبینی کرد و سرمایهگذاران باید همواره با آگاهی و بررسی دقیق ریسکها اقدام به معامله کنند.
جمعبندی
بررسی تحلیل ارائهشده نشان میدهد صعود اخیر قیمت دلار عمدتاً تحتتأثیر سه عامل کلیدی است:
- رشد تقاضای ارزی در پایان سال میلادی: ناشی از تسویهحسابهای مالی و ارزی شرکتها.
- افزایش نرخ تعادلی: بر اساس دادههای تورمی و کاهش قدرت خرید پول ملی.
- انتظارات صعودی: شکلگرفته در بازار در نتیجه عوامل فوق.
در شرایط فعلی، ادامه مسیر صعودی قیمت دلار تا سطوح ۱۲۵ تا ۱۳۰ هزار تومان محتمل ارزیابی میشود، مگر اینکه تغییرات ساختاری در سیاستهای ارزی یا تحولات غیرمنتظره فضای اقتصادی داخلی و بینالمللی، این روند را تحتتأثیر قرار دهد.
سوالات متداول (FAQ)
۱. چرا تقاضا برای دلار در اواخر سال میلادی افزایش مییابد؟
افزایش تقاضا برای دلار در پایان سال میلادی معمولاً به دلیل نیاز شرکتها و موسسات به تسویهحسابهای مالی و ارزی، پرداخت بدهیهای بینالمللی، و انتقال سود است که به طور سنتی در این مقطع زمانی انجام میشود و فشار فصلی بر قیمت دلار وارد میکند.
۲. چه عواملی میتوانند مسیر صعودی قیمت دلار را تغییر دهند؟
عواملی همچون افزایش قابلتوجه در عرضه ارز به بازار (مثلاً از طریق افزایش درآمدهای نفتی یا دیپلماسی اقتصادی)، تغییر در سیاستهای پولی و ارزی بانک مرکزی، کاهش انتظارات تورمی در جامعه، یا بهبود قابلملاحظه در روابط سیاسی و اقتصادی بینالمللی، میتوانند مسیر صعودی قیمت دلار را متوقف کرده و حتی به اصلاح آن منجر شوند.
مطالب مرتبط
- آرژانتین با توسعه چشمگیر مزارع، برای رقابت جدی در بازار جهانی پسته آماده میشود
- افزایش اعتبار کالابرگ در کشاکش گرانیها؛ مرهمی موقت بر زخم معیشت؟
- بانک مرکزی سازوکار جدید تعیین نرخ ارز گردشگران خارجی را ابلاغ کرد
- رشد چشمگیر درآمدهای مالیاتی با مبارزه با فرار مالیاتی؛ سهم مالیات از بودجه کشور ۵.۵ برابر درآمدهای نفتی شد
